Czym jest twórczość?

Leonardo Da Vinci, Michał Anioł, Albert Einstein, Maria Curie-Skłodowska, Abraham Bell, Beniamin Franklin… Długo by wymieniać geniuszy, którym zawdzięczamy obecny obraz świata. Twórczość wybitna, wynalazczość oraz innowacyjne rozwiązywanie problemów, wydaje się stałą osobowościowo cechą. Wydaje się oczywiste, że tylko nieliczni rodzą się geniuszami.

Trudno jednak zaprzeczyć temu, że aktywności podejmowane przez dzieci są twórcze. Przykładowo, niekonwencjonalne zastosowanie przedmiotów oraz dziecięce gry wyobraźni przemawiają na korzyść twierdzenia, że w każdym człowieku drzemie twórczy potencjał.

Niestety proces edukacji skutecznie tłumi niczym nieograniczoną energię twórczości dziecięcej. Dzieci zaczynają oceniać podejmowane czynności, zastępować bezproduktywną radość tworzenia zadaniami prowadzącymi do określonego celu (zob. sławne przemówienie Kena Robinsona to tym jak szkoły zabijają kreatywność). Nieskrępowanie konwenansami czy ograniczeniami intelektualnymi sprawia, że energia i radość, jaką ludzie czerpią z twórczej zabawy jest nieporównywalna z późniejszymi doświadczeniami.

Definicję twórczości warto rozpatrywać ze względu na jakość wytworów będących jej wynikiem. Wspomniana powyżej twórczość wybitna prowadzi do powstania dzieł ponadprzeciętnych, innowacyjnych, niekonwencjonalnych. Twórczość dziecięcą charakteryzuje radość tworzenia. Działania te nie prowadzą do wyprodukowania możliwych do zastosowania rozwiązywań. Dzieciom brakuje wiedzy, aby wykorzystać swoje możliwości do rozwiązywania konkretnych problemów. Zdobywanie doświadczeń i rozwój intelektualny przekładają się na wzrost wiedzy w danych dziedzinach. Tym samym, wpływają na umiejętność wykorzystania wiedzy w procesie rozwiązywania problemów. Wspomniany rozwój kompetencji często blokuje działania kreatywne. Przygotowanie merytoryczne plus pomysłowość to najbardziej pożądane zestawienie atutów pracownika.

Kreatywność to cud połączenia dziecięcej, niczym nie ograniczonej energii z czymś przeciwnym i wrogim – poczuciem porządku wynikającym ze zdyscyplinowanej inteligencji dorosłego.
Norman Podhoretz

Umiejętność korzystania z pokładów naturalnej kreatywności to jeden z największych darów w jaki możemy wyposażyć w dorosłe życie swoje dzieci.

Twórczość atrybutem społecznym

Na pierwszy rzut oka kreatywność wydaje się przynosić wyłącznie indywidualne korzyści. Trudno wyobrazić sobie dlaczego proponuje się rozwijanie jej grupowo. Treningi i warsztaty umiejętności osobistych umożliwiają rozwój szeroko rozumianych kompetencji interpersonalnych. Obecność innych osób działa na uczestników motywująco. Kreatywność zaś nie jest wyłącznie intelektualnym sposobem radzenia sobie z rozwiązywaniem problemów. A nawet jeśli ją do tego ograniczać to, wiele problemów ma charakter społeczny (kiedy przykładowo ludzie się ze sobą nie dogadują). Ludzie wraz z edukacją wypracowują w sobie nawyk oceniania pomysłów na bieżąco. Często prowadzi to do skrępowania ich myślenia.

Celem treningu jest osłabianie barier intelektualnych, które bezrefleksyjnie “zamykają osobę na nowość”.

Obecność życzliwych osób osłabia ograniczenia społeczne stojące na drodze do kreatywności, takie jak porównania społeczne, brak wsparcia dla proponowanych rozwiązań. Aż wreszcie, pomysłowość uczestników grupy pomaga uporać się z blokadami emocjonalnymi jakimi może być poczucie braku weny i mobilizacji.

Najważniejszymi korzyściami indywidualnymi uczestników treningu twórczości są

Do najważniejszych korzyści grupowego trenowania kreatywności, należy zaliczyć: integrację, budowanie grup twórczego myślenia (rozwiązywania problemów) oraz czerpanie z potencjału osób mniej aktywnych. Grupowe trenowanie kreatywności przynosi więcej korzyści dla zespołów pracowniczych. Jest także łatwiejsze ze względów organizacyjnych. Aspekt finansowy i logistyczny planowania treningu działa na korzyść grupowego rozwijania kreatywności.

Trener twórczości

Wszystkie formy angażujące aktywność uczestników (warsztaty i treningi) powinna prowadzić osoba doświadczona w pracy z grupą. Trener powinien posiadać umiejętność reagowania w sytuacjach trudnych interpersonalnie. Bezpieczeństwo uczestników zależy od jego odpowiedzialności za procesy intrapersonalne (wewnętrzne) uruchamiane proponowanymi ćwiczeniami. Zaleca się mu uczestnictwo w treningu interpersonalnym.
Przeprowadzenie treningu twórczości nie jest łatwe. Aby wykorzystać zalety szkolenia warto zadbać o wybór osoby kompetentnej. Istotne jest aby prowadzącego cechował wysoki poziom umiejętności twórczych. Nie chodzi jednak o jego działalność artystyczną, ale o wrażliwość i otwartość na cudze pomysły. Bez względu na kompetencje, ważne jest aby trener odbył trening twórczości jako uczestnik.

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Unported.

 Kogo trenować?

Kreatywność w pracy przydaje się nie tylko w agencjach reklamowych. Odpowiednio zaprojektowany trening pozwala uczestnikom wypracować rozwiązanie konkretnych problemów i daje wskazówki jak robić to później.
Czyż handlowcom nie przydadzą się nowe pomysły na rozwijanie działalności? Czyż informatykom nie przyda się wiedza jak zaspokoić potrzeby wielu działów aby opracować centralny system informatyczny? Czyż kancelarii lub sekretariatowi nie przydałby się skuteczny system obiegu dokumentów? Czyż menedżerom nie przydałby się świeży ogląd na rozwiązywanie codziennych problemów? Itp. Na każdym stanowisku można usprawniać zadania. Ta praca to proces, w którym najbardziej kompetentnymi osobami są ci, których to dotyczy. To oni wiedzą co im doskwiera i co niepotrzebnie zajmuje ich cenny czas. Prawda jest taka, że usprawnianie pracy i ciekawe pomysły są cenne, na każdym stanowisku.

Skład grupy

Różnorodność postaw i poglądów jest swoistym wyzwalaczem twórczego myślenia. Warto zadbać o to aby grupa nie była jednorodna. Warto jednak zaznaczyć, że nadmierne zróżnicowanie może wprowadzać elementy blokujące rozwój. Przykładowo, zbyt duża rozpiętość wiekowa uczestników może wpływać na osłabienie twórczości. Młodzi mogą traktować starszych jako autorytety i podporządkowywać się kierunkowi ich myślenia. Za to, starszych może krępować spontaniczna otwartość twórcza młodych.

Najczęściej praktykowane są szkolenia grup pracowników z jednego działu. Sprawia to, że uczestnicy są grupą jednorodną zawodowo. Może się wtedy okazać, że niemożliwa jest do spełnienia zasada różnorodności uczestników pod względem wykształcenia czy doświadczeń życiowych. Ogromną korzyścią trenowania pracowników z jednego działu jest możliwość rozwiązywania rzeczywistych problemów, z którymi stykają się w życiu zawodowym. Jest to najtrudniejsza forma treningu ale przy tym najkorzystniejsza pod względem praktycznych umiejętności. Uczestnicy wynoszą bowiem gotowe techniki rozwiązywania problemów oraz umiejętności, jak z nich korzystać w życiu.

Przećwiczenie technik oraz wstępna praktyka w ich stosowaniu nie powinna trwać mniej niż 10 godzin treningu. Podsumowując, najefektywniejsze treningi przeznaczone są dla grup 8-12 osób pracujących ze sobą na co dzień lub zupełnie się nie znających. Mieszanie osób znających się z obcymi grozi wytworzeniem się podgrup utrudniających wypracowanie spójnego organizmu grupowego, a za tym rozwoju procesu grupowego.

Program treningu

Wybierając ofertę szkoleniową warto pamiętać o zasadach organizowania zajęć rozwijających kreatywność. Niespełnienie poniższych wymogów może świadczyć o niekompetencji osób przygotowujących ofertę.
Każda forma treningowa powinna rozpoczynać się od ćwiczeń interpersonalnych. Zaufanie i bezpieczeństwo jest podstawą do wychodzenia poza utarte schematy myślowe. Powinno się także poświęcić blok efektywnemu porozumiewaniu. Techniki prawidłowej komunikacji wspierają rozwój twórczości. Ćwiczenia powinny stopniować się trudnością. W miarę budowania zaufania można wprowadzać trudniejsze procedury i techniki wymagające głębszego zaangażowania.

Kompozycja treningu powinna być grupowana wokół poszczególnych technik. Mieszanie ćwiczeń bez logicznego klucza wprowadza chaos w procesie edukacyjnym. Uczestnicy nie wykazują entuzjazmu jeśli nie widzą wokół jakiej zasady organizowane są ćwiczenia. Niezrozumienie budzi zniechęcenie kiedy członkowie grupy nie widzą sensu swoich działań. Za ustaloną strukturą przemawia też fakt, że niektóre techniki wymagają zaawansowanego poziomu umiejętności. Łatwo o frustrację jeśli ćwiczenia nie są dostosowane do poziomu wiedzy uczestników, zwyczajnie zbyt trudne.

Każdy z bloków tematycznych powinien zostać podsumowany komentarzem dotyczącym trenowanej umiejętności. Świadomość zachodzących procesów zwiększa wiedzę o własnym procesie twórczym. Ułatwia to uczestnikom wybór odpowiednich technik do rozwiązywania rzeczywistych problemów. Przeniesienie trenowanych procedur na warunki naturalne jest trudne. Sytuacja szkolenia nie jest taka sama jak w przypadku rozwiązywania rzeczywistego problemu. Zwieńczanie ciągu technik rozwiązywaniem problemu życia codziennego działa motywująco na uczestników. Ukazuje w jaki sposób rozwiązywać istniejące problemy oraz wzbudza ciekawość intelektualną.
Sytuacją idealną byłoby gdyby grupa miała do dyspozycji eksperta umożliwiającego weryfikację rozwiązania, ocenę wypracowanej idei, czyli swoiste ukoronowanie ciągu technik. Pamiętajmy, że trening nie powinien zawierać długich wykładów. Ćwiczenia powinny być tak organizowane aby podsumowania spełniały rolę rozpraw teoretycznych.

Warto mieć świadomość, że trening twórczości jest niekończącą się gimnastyką umysłową. Prawidłowo skonstruowane sesje powinny uwzględniać przerwy w myśleniu i ćwiczenia fizyczne. Łatwo o znużenie, zmęczenie. Formy zabawowe rozładowują napięcia emocjonalne oraz ułatwiają budowanie sprzyjającego klimatu wspólnoty.

Podsumowanie

Pracowniczy trening kreatywności najlepiej kierunkować na rozwiązywanie problemów. Uczestnicy wynoszą wtedy gotowe rozwiązania oraz umiejętność wykorzystania ich. Cennym elementem treningu jest osłabianie nawyków myślowych blokujących otwarcie na nowość i zmianę. Trening ma wskazać uczestnikom kierunki i pokazać jak z nich korzystać. Uczestnicy dobrze skonstruowanych treningów kreatywności chwalą sobie udział w nich. Wielokrotnie obserwuje się niemal dziecięcą radość z tworzenia. Ludzie odkrywają, że wiele problemów bierze się z utartego szlaku działania. Zachęcenie do świeżego spojrzenia na znane zagadnienia nierzadko otwiera oczy na wielokrotność podejść. Zaś cały proces twórczy, słowami Tommy’ego Lasorda, nabiera charakteru linii między niemożliwym a możliwym, która zależy wyłącznie od determinacji człowieka.