Skąd bierze się wewnętrzny krytyk?

Od najmłodszych lat krytyka nierozłącznie kojarzy się z karaniem. Ganione i oceniane dzieci reagują złością, smutkiem, rezygnacją. Prędzej zaprzeczają niż podejmują polemikę słuszności swoich zachowań. Dorośli zaś nie zawsze słuchają, nie zawsze dają wiarę zapewnieniom dzieci, nie zawsze dochodzą prawdy. Dzieci rosnąc w środowisku zależności od dorosłych, stykają się przy każdej okazji z systemem wartości wyznawanymi przez opiekunów. Przykładowo, rodzice mówiąc: Daj zabawkę dziewczynce, bo inne dzieci nie będą się z tobą bawić, mogą przekazywać, że dobro ofiarowane wraca do nas albo, że trzeba rezygnować z własnych dóbr aby uzyskać przychylność innych. Na podstawie codziennych wypowiedzi tłumaczących działanie świat dzieci otrzymują wiedzę zabarwioną subiektywnymi prawdami rodziców.

Z czasem karanie rodzicielskie zostaje zastąpione przez karanie wewnętrzne. Wchodząc w dorosłe życie człowiek wnosi bagaż rodzinnych wartości przyjętych i odrzuconych. Wraz z identyfikacją z tymi wartościami budzi się wewnętrzny głos, mający za zadanie pilnować ich przestrzegania. Tak przejęte prawdy mogą się odzywać w nas słowami:
„Nie jesteś prawym człowiekiem bo uczciwi ludzie nie wykorzystują innych.”
Jeśli bliscy za wartość uznają umiejętność poradzenia sobie w każdej sytuacji bez względu na morale, głos może powiedzieć:
„Kiepski jesteś. Brat załatwił już sobie mieszkanie w zaprzyjaźnionej spółdzielni, a ty wydajesz fortunę na wynajem.”

To właśnie głos Krytyka Wewnętrznego.

Krytyk Wewnętrzny rodzi się na wczesnym etapie życia w odpowiedzi na wpływy bezpośredniego otoczenia. Dziecko uwewnętrzniając rodzinne wartości powołuje do życia głos mający przypominać o ich przestrzeganiu zanim ktoś o tym przypomni. Dzieci mogą także odrzucić wartości rodzicielskie i zbuntować się przeciwko nim powołując do życia głos przypominający o tym, jakimi mają nie być. Podsumowując powoływany Krytyk Wewnętrzny jest wyborem najbardziej cenionych przez dziecko wartości (zgodnych albo przeciwnych niż w rodzinie).

Rolą Krytyka Wewnętrznego jest zaspokojenie uniwersalnych potrzeb: akceptacji, rozwoju, uznania i sukcesu. Z tego powodu indywidualny, oceniający głos komentuje nasze dokonania oraz cechy w kategoriach wspomnianych potrzeb. Zastanów się, jak się zachowuje Twój Wewnętrzny Krytyk.

Jak działa krytyk wewnęrzny?

Wypowiedzi Krytyka Wewnętrznego nie da się z niczym innym pomylić. Bez opinii, bez prywatnych uczuć składa on kategoryczne oświadczenia brzmiące jak niepodważalna prawda (niemal objawiona z niebios). Przez to, że brzmi jak autorytet trudno sobie z nim poradzić. Wykroczenia poza uznany system wartości traktowane są przez niego jak grzech, zbrodnia, karygodny czyn. Nie omieszka nas o tym poinformować szorstkimi słowami oceny. Pod wpływem jego nagany znów stajemy się dziećmi, które ganią dorośli. Najczęściej czujemy wtedy wstyd, zażenowani, ale przede wszystkim czujemy się winni.

Treść kreowanej krytyki nie jest istotna. Ważna jest agresywna natura komunikatu. Atak emocjonalny. Jakby sam chciał się ukarać zanim zrobią to autorytety. Najgorsze jest to, że człowiek z reguły nie uświadamia sobie, że jest w stosunku do siebie krytycznie nastawiony. Krytyczne komunikaty na swój temat traktuje zaś jako obiektywnie uznane i słuszne twierdzenia całego świata odnośnie jego osoby.

Kto ma Krytyka?
Niemal wszyscy, choć poszczególni Krytycy różnią się zakresami działania, aktywnością w okresach czasu oraz nasileniem negatywizmu kierowanych komunikatów.
U jednych Krytyk odgrywa słabą rolę w kształtowaniu relacji z otoczeniem. Niektórzy jednak go nie zauważają, bo zamiast krytykować siebie, wytykają błędy innych.
U osób religijnych Krytyk Wewnętrzny bierze na siebie obowiązek dopilnowania, abyśmy prowadzili godne życie i pozostawali w dobrych relacjach z bogiem. KW uaktywnia się w sytuacjach odstępstw od nakazów religijnych.

Krytyk odbiera siłę

Doświadczyłeś tego niejednokrotnie…

Wewnętrzny Krytyk zabija inwencję
Nie sposób rozwijać repertuar swoich zachowań albo próbować się w nowych sytuacjach żywiąc przekonanie o niepowodzeniu.
Pamiętasz smerfa Marudę wraz z jego tekstem „Na pewno się nie uda”?

Wewnętrzny Krytyk obniża samoocenę
Na pracy krytyka cierpią samoocena i poczucie własnej wartości. Nie sposób dobrze o sobie myśleć słysząc ciągłe oceny, co można było zrobić lepiej, albo czego nam brakuje. Narzekania i negatywne komentarze odbierają motywację do podjęcia pracy, a nawet do starania się stawienia im czoła. Słysząc coś tysiąc razy, trudno nie uwierzyć w jego słowa.
Kultura bombarduje przykładami wyjątkowości. Tego, co zwyczajne, nie akceptuje się.
Wymóg wyglądu fizycznego ma moc rozpędzonego pociągu intercity. Nie dziwi więc, że Krytyk staje się tak silny, ganiąc nasz wygląd.

Wewnętrzny Krytyk jest źródłem wstydu
Życie wewnętrzne także podlega ocenie Krytyka. Jako wewnętrzny mieszkaniec, Krytyk ma dostęp do tylko nam znanych uczuć czy marzeń. Krytyk ma także pole do popisu w sferze marzeń erotycznych. Niektóre z nich mogą być sprzeczne z wyznawanym systemem wartości.
Krytyk zawstydza aby motywować do zmian. Przewagę daje mu dostęp do intymnych sfer naszego życia i marzeń. Innych łatwo oszukać – np. na zewnątrz można robić wrażenie osoby pewnej siebie, a wewnątrz być silnie zdenerwowanym. KW wie o obawach, nigdy nie zrealizowanych marzeniach, planach. Ma dostęp nawet do fantazji i nie waha się owy dostęp wykorzystać we własnych celach.

Wewnętrzny Krytyk może prowadzić do depresji
Ciągłe wyrzuty sumienia prowadzą do czasowego bądź stałego obniżenia nastroju a w dłuższej perspektywie do stagnacji. Chwilowy paraliż działania może przerodzić się w depresję.

Kiedy budzi się Krytyk?

Ludzie różnią się pod względem częstotliwości i natężenia atakują ich głosów Krytyka Wewnętrznego. Poza różnicami indywidualnymi istnieje kilka czynników uaktywniających surowe oceny.

Dezaprobata
Zewnętrzna krytyka jest jednym z silniejszych bodźców wywołujących aktywność Krytyka Wewnętrznego. Osądzanie i ocenianie przez innych ustawia nas w pozycji bezbronności, poczucia winy, wstydu, zaniżenia samooceny. W końcu od najmłodszych lat podstawowym zadaniem Krytyka Wewnętrznego jest ochrona przed krytyką poprzez skrytykowanie nas na zapas.
Trudność tej sytuacji jest podwójna. Po pierwsze, mamy się odnieść do słów osoby, która przed nami stoi. Po drugie, mamy sobie poradzić z generalizowanymi wypowiedziami Krytyka na nasz temat.
„Po co się z tym wychylałeś. No i masz za swoje. Już po Tobie. No powiedź cokolwiek!”

Stres
Każdy rodzaj stresu osłabia odporność na krytykę wewnętrzną. Stres jest sytuacją ukierunkowanej mobilizacji sił. Najczęściej odbywa się ona kosztem innych aktywności ludzkich, na zasadzie achillesowej pięty. Warto zauważyć, że stres najczęściej jest związany z szeroko rozumianym przemęczeniem. Osłabienie i zwiększona podatność na urazy sprawia iż czujemy się bezbronni a nawet bezradni. Nie sposób poradzić sobie jeszcze z Krytykiem, który gani i dokłada przykrości.

Centrum uwagi
Krytyk jest stworzeniem towarzyskim zabiegającym nieustannie o aprobatę, miłość, podziw. Będąc w centrum uwagi wiele osób czuje się nieswojo i obserwuje wzmożoną aktywność krytyki wewnętrznej. Krytyk najbardziej boi się oceny Co ludzie pomyślą? Jego główną troską jest wywierane na ludziach wrażenie. Będąc obserwowanym ludzie obawiają się przede wszystkim bycia ocenianym przez innych, ponieważ z indywidualnymi ocenami nie sposób polemizować. Chyba nikt nie lubi czuć się zaszufladkowanym. Stąd też niechęć do wystąpień publicznych oraz bycia obiektem zainteresowania większej ilości osób.

Nowe sytuacje
Impulsem dla Krytyka do podjęcia działania są nieznane sytuacje. Ryzyko towarzyszy sytuacjom nowym, prowadzącym do zmiany. Kiedy bezpieczeństwo zostaje zachwiane Krytyk częściej atakuje aby uprzedzić wszystkie możliwe porażki.

Przeciwności losu
Pożywką dla Krytyka są takie przeciwności losu jak utrata pracy, porażki, rozstania, niestabilność finansowa. Mówią one Krytykowi, że być może nie radzimy sobie dobrze w życiu, że moglibyśmy dać z siebie znacznie więcej, że jesteśmy za słabi i odpowiedzialni za niepowodzenia itp.

Porównania
Ludzie porównują się z innymi osobami w celu zbierania i aktualizowania informacji na swój temat. Szczególnie ważne dla budowania samooceny są porównania z osobami, które pod jakimś względem są podobne do nas.
Porównania z osobami mającymi większe osiągnięcia w ważnej dziedzinie (zwane porównaniami w górę) są subiektywnym wyznacznikiem osiągnięć. Ludzie porównują się z lepszymi aby przeanalizować skuteczne programy osiągania sukcesów bądź pobudzić motywację do działania na rzecz zmiany.
Główną funkcją porównań w dół (z osobami będącymi w gorszym położeniu mimo podobnej sytuacji) jest poprawienie samopoczucia, na zasadzie nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej. Takie podejście nie rozwija ale zdecydowanie poprawia nastrój i pomaga godniej przechodzić przez trudne momenty życiowe. Krytyk Wewnętrzny nie kieruje się rozsądkiem w wyszukiwaniu osób do porównań. Często wskazuje nam za wzór do naśladowania osoby o dużo wyższym statusie społecznym, materialnym, czy przewyższającymi pod innymi aspektami. Tym samym, stawia poprzeczkę zdecydowanie poza zasięgiem naszych działań. Może prowadzi do poczucia przygnębienia, poczucia bezradności, braku sensu jakiegokolwiek działania. Jedynym sposobem jest nie podejmowanie gry, bowiem zawsze będzie ktoś lepszy.

Krytyk jest ekspertem samodoskonalenia, ale…
Ogólnoludzka potrzeba bycia kochanym, akceptowanym sprawia, że napastliwe tyrady Krytyka mają za zadanie ograniczyć rozczarowania i sytuacje ryzykowne. Najbezpieczniejsze stanowisko to wypierać własne słabości i nie wychylać się ponadto. Jednak takie stanowisko nie wyłącza krytyki ponieważ kultura oczekuje od ludzi wyjątkowości i bycia zauważanym. Koło się zamyka.

Jak sobie radzić z wewnętrznymi przyganami?

Słownik Języka Polskiego wyjaśniając znaczenie słowa krytyka w pierwszej kolejności podaje, że jest to “surowa lub negatywna ocena kogoś lub czegoś”, a dopiero w kolejnej wskazuje na aspekt analizy i oceny czyichś dokonań.

Przykrość sama w sobie jest już karą. A rolą Krytyka jest karanie aby zapobiec niepożądanym zachowaniom.
Warunki stosowania skutecznej kary:

• 1. powinna istnieć jakiś alternatywny wobec karanego – wzór zachowania, który należy karanej osobie wyraźnie pokazać,
• 2. kara wymaga jasnego określenia za co jest wymierzana i dlaczego,
• 3. kara musi nastąpić bezpośrednio po wystąpieniu karanego zachowania. Nie powinna być długotrwała. Ponieważ kara zawsze jest związana z władzą i siłą, pamiętajmy że karząc uczymy mieć nad kimś władzę.

Jak się ma do tego sposób działania Krytyka?

• 1. Krytyk wewnętrzny nie daje alternatyw.
• 2. Krytyk wewnętrzny nie wskazuje jasno co wymaga poprawy (krytykuje całościowo).
• 3. Krytyk nie tylko krytykuje po zdarzeniu ale i na długo po nim.

Dlatego też, słowa Krytyka nie dają nam szansy na poprawę sytuacji i zamiast maksymalnie mobilizować do działania, sprawiają, że skupiamy się na wewnętrznym monologu i radzeniu sobie z negatywnymi emocjami. Im bardziej starasz się pozbyć nieakceptowanych części siebie tym silniejszy się staje Twój Krytyk. Poznaj, zrozum skąd się wzięły jego słowa i naucz prawidłowo posługiwać się nimi w życiu.

DYSTANS

Utrzymując dystans, bez popadania w krytyczne osądy, mniej zaangażowania w słowa krytyka pozawala na zdobycie obiektywizmu, na chłodniejsze spojrzenie na sprawę.
Obiektywizm i dystans pozwala uruchomić racjonalne, trzeźwo myślące, dokonywać trafnych obserwacji. Krytycyzm bez krytykanctwa. <- to może w miejscu o tym jakie krytykowanie jest efektywne i mobilizuje do zmiany.
Skoncentrowany, bystry, ostrożny wzrok pomaga przy każdej okazji dokonywać spostrzeżeń.
Dyscyplina w dążeniu do wyznaczonych celów, zaś wymagania powinny być rozsądne.

Jeśli Krytyk Wewnętrzny jest związany ze stresem zastanów się, co możesz zrobić?
Przeorganizować plan, zweryfikować listę priorytetów albo zmobilizować siły aby doprowadzić jakieś zadanie do końca (zaleganie spraw może się okazać kosztowniejsze niż szybka choć nie pozbawione nerwów zakończenie sprawy). Krytyk Wewnętrzny reaguje nie tylko na stresy życiowe, ale także dorzuca swoje. Destrukcyjne oceny albo traktowanie rozpoczynanych spraw jako niemożliwe do realizacji nie ułatwia pracy. Nie sposób zaspokoić żądań Krytyka. Jego wymogi rosną w miarę osiągania celów. Poprzeczka cały czas idzie w górę. W takiej sytuacji niemal niemożliwe jest poczucie radości z własnego sukcesu. Zawsze jest coś co mogliśmy zrobić lepiej… Wypomina, co można było zrobić lepiej nie pozwalając cieszyć się sukcesem:

• „owszem, świecisz tryumfy w pracy ale zupełnie nie układa ci się życie prywatne”
• „może i się udało ale nie idą za tym korzyści finansowe”
• „inni zrobiliby to szybciej, lepiej”
• „kogo to obchodzi?
• „gdyby ktoś się dowiedział jaką fuszerkę odstawiłeś żeby się wyrobić na czas”

Krytyk Wewnętrzny boi się cudzej zazdrości oraz krytycyzmu.
Jego komunikaty mają za zadnie uprzedzić krytykę samemu.
Krytyk obawia się grzechu dumy, pychy, samouwielbienia.

Pozwól sobie być zwyczajnym

Potrzeba osiągnięć, ciągłego pięcia się po szczeblach życia zawodowego i towarzyskiego wprowadza stres. Nie każdy musi być wybitnym. Koncentracja na tym aby dobrze wypaść, zadziwić lub wyprzedzić innych wyczerpuje. Prawdopodobnie zainwestowanie tej energii aby jak najlepiej robić swoje zapewni, że zostaniemy docenionymi czy zauważonymi. Negatywny monolog Krytyka można awaryjnie “uciszyć” podejmując jakąś aktywność, która zajmie nas na tyle, że KW nie będzie miał możliwości “przebić się”. Jest to jednak działanie dające krótkotrwałe korzyści.

Czy Twój krytyk wewnętrzny jest przewidywalny?

Zastanów się nad kilkoma sytuacjami w swoim życiu.

1) W towarzystwie jakich osób, albo po spotkaniu z nimi, pojawia się Krytyk?

Pofantazjuj dlaczego tak się może dziać. Zastanów się, czy możliwe jest aby któraś z tych fantazji mogłaby stać się przyczyną aktywności Krytyka? Co ta osoba robi, albo co w sobie ma, że Krytyka zaczyna działać?

2) Jakie konkretne sytuacje przywołują Krytyka? Co się chwile wcześniej dzieje?

Samoświadomość osłabia Krytyka Wewnętrznego

Głos krytyka może mówić: „Co ludzie pomyślą?” Ripostą i odpowiedzią zdejmującą ciężar odpowiedzialności jest pytanie o konsekwencje: „Co się może stać nawet jeśli tak pomyślą?” albo „A jeśli to nie ma znaczenia?”
Warto pamiętać, że ludziom często jest wszystko jedno. Zwykle są wystarczająco zajęci są własnym życiem i swoimi problemami.

Asertywny monolog wewnętrzny

Atakowanie KW niczego nie rozwiązuje. Dziś, bez ogródek potraktowany słowami „wynoś się” powróci, któregoś dnia (oby nie ze wzmożoną siłą).
Inne podejście mówi aby potraktować KW jako głos wołający o pomoc w zapewnieniu Tobie bezpieczeństwa. Mimo, że używa ostrych słów to stoicie po tej samej stronie barykady.

Dziennik
Można prowadzić dziennik mający na celu zwiększenie świadomości i dojrzałego dialogu wewnętrznego. Ułatwia to kontakt z własnymi potrzebami, lękami, niepokojami, które na co dzień są nieuświadamiane.

Afirmacje
Afirmacja polega na powtarzaniu pozytywnych (prawdziwych) twierdzeń na temat własnej osoby, co ma prowadzić do identyfikacji z ich treścią.
Afirmacje pozwalają radzić sobie z negatywizmem. Służą do wzmacniania zdrowych i pozytywnych aspektów człowieka. Nie likwidują krytyka ale znacząco wzmacniają siłę do poradzenia sobie z jego raniącymi zwrotami.

Psychoterapia Jeśli potrzebna ci pomoc czy wsparcie fachowca poradź się dyplomowanego psychoterapeuty. Współpracuj jednak tylko z taką osobą, która ci odpowiada. Warto pamiętać, że terapia nie trwa wiecznie, ale przygotowuje do indywidualnego a najważniejsze samodzielnego sterowania swoim życiem-rozwojem.
Działa wiele samopomocowych grup wsparcia, które z powodzeniem ułatwiają trudną drogę w starciu z KW. Krytyk Wewnętrzny przestaje być przeszkodą w kreatywności, wprowadzania zmian, nowych pomysłów, podejmowania ryzyka

Przekształcanie negatywnej energii krytyka
Destrukcyjną energię Krytyka możesz wykorzystywać w sprzyjającą!
Np. oceniając rezultaty swojej pracy możesz posłużyć się „równoważącą nierównowagą”. Na każdą wadę (słabą stronę) znajdź 3 zalety (mocne strony) swoich działań.
Można racjonalnie pracować nad błędami bez skupiania się na negatywnych emocjach zawsze stojącymi za krytyką. Wyciągaj wnioski na przyszłość aby więcej nie powtarzać tego, z czego nie byłeś zadwolony zadając sobie pytanie „Co można zrobić żeby…”

Człowiek to coś więcej niż tylko zbiór doświadczeń. Świadomość dotyka wszechwiedzy. Ślepota jest bardzo często tylko wyborem mrocznej drogi.

Mądrości chińskie